Incidental Learning เรียนรู้โดยบังเอิญแต่นำไปใช้ได้จริง

• Incidental Learning หรือ การเรียนรู้โดยบังเอิญ หมายถึง การเรียนรู้ที่เกิดขึ้นโดยที่ผู้เรียนไม่ได้มีความตั้งใจมาก่อนหรือไม่ได้มีเป้าหมายเฉพาะสำหรับการทำกิจกรรมนั้น ๆ แต่ผู้เรียนได้เรียนรู้บางสิ่งบางอย่างหลังจากที่กิจกรรมนั้นเกิดขึ้น หรือได้ความรู้ใหม่ที่ไม่ได้คาดหวังเอาไว้
• การเรียนรู้โดยบังเอิญมีลักษณะสำคัญคือ เป็นการเรียนรู้ที่ไม่มีการวางแผนล่วงหน้า ไม่มีการประเมินผู้เรียน เป็นการเรียนรู้ที่อาจเกิดขึ้นได้ในทุกสถานการณ์และทุก ๆ สถานที่
• หากผู้สอนต้องการที่จะจัดหากิจกรรมที่สามารถนำไปสู่การเรียนรู้โดยบังเอิญให้แก่ผู้เรียน ควรเป็นกิจกรรมที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับความชอบหรือความสนใจของผู้เรียน เพราะเมื่อผู้เรียนมีสมาธิจดจ่อ มีความตั้งใจ และอยู่ในสภาพแวดล้อมที่พร้อม ก็จะสามารถเปิดรับข้อมูลความรู้ใหม่ ๆ ได้

Incidental Learning หรือ การเรียนรู้โดยบังเอิญ หมายถึง การเรียนรู้ที่เกิดขึ้นโดยที่ผู้เรียนไม่ได้มีความตั้งใจมาก่อนหรือไม่ได้มีเป้าหมายเฉพาะสำหรับการทำกิจกรรมนั้น ๆ แต่ผู้เรียนได้เรียนรู้บางสิ่งบางอย่างหลังจากที่กิจกรรมนั้นเกิดขึ้น หรือได้ความรู้ใหม่ที่ไม่ได้คาดหวังเอาไว้

วิกตอเรีย มาร์ซิก ศาสตราจารย์และนักวิจัยแห่งมหาวิทยาลัยโคลัมเบีย และ คาเรน วัตกินส์ ศาสตราจารย์ด้านการเรียนรู้แห่งมหาวิทยาลัยจอร์เจีย นิยามการเรียนรู้โดยบังเอิญว่า “การเรียนรู้โดยบังเอิญเปรียบเสมือนผลพลอยได้จากกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การทำงานให้สำเร็จลุล่วง การมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างบุคคล การลองผิดลองถูก” 

การเรียนรู้โดยบังเอิญ มีความสำคัญต่อพัฒนาการและการเติบโตของผู้เรียน เพราะเป็นการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นได้โดยไม่จำกัดพื้นที่ว่าต้องเป็นเพียงห้องเรียนเท่านั้น อีกทั้งยังเป็นกระบวนการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นในขณะที่ผู้เรียนมีสมาธิจดจ่อกับกิจกรรมตรงหน้า ทำให้ผู้เรียนสามารถจดจำได้ดี และยังสามารถนำความรู้ที่ได้รับโดยบังเอิญนั้นไปพัฒนาต่อยอดในอนาคตได้อีกด้วย 

ลักษณะของการเรียนรู้โดยบังเอิญ

1. ไม่มีการวางแผนล่วงหน้า

การเรียนรู้โดยบังเอิญจะเกิดขึ้นในกรณีที่ผู้เรียนไม่ได้ตั้งเป้าหมายเอาไว้ล่วงหน้าว่าจะต้องมีการบรรลุผลการเรียนรู้ในกิจกรรมนั้น ๆ ไม่มีบทเรียนที่เฉพาะเจาะจง ไม่มีเป้าประสงค์ว่ากิจกรรมนั้นจะต้องสร้างกระบวนการเรียนรู้ แต่การเรียนรู้โดยบังเอิญ เป็นการเรียนรู้ในลักษณะที่เป็นผลพลอยได้จากการที่ผู้เรียนตั้งใจทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง หรือใช้ความสนใจในกิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่ง

2. ไม่มีการประเมินอย่างเป็นระบบ

ในกระบวนการเรียนรู้ทั่วไป โดยส่วนมากมักจะมีการประเมินผู้เรียนหรือวัดผลผู้เรียนอย่างเป็นระบบ เพื่อที่จะได้ทราบว่าผู้เรียนได้รับความรู้หรือทักษะต่าง ๆ ตรงตามเป้าหมายที่ตั้งไว้หรือไม่ แต่การเรียนรู้โดยบังเอิญเป็นกระบวนการที่ผู้เรียนไม่ได้ตั้งเป้าหมายเอาไว้ตั้งแต่แรก จึงทำให้ไม่มีการประเมินหรือวัดผลตามจุดมุ่งหมายที่วางไว้

3. เป็นการเรียนรู้จากสถานการณ์ที่เกิดขึ้นได้ทั่วไปในชีวิตประจำวัน

การเรียนรู้โดยบังเอิญสามารถเกิดขึ้นได้ทั้งในบริบทของประสบการณ์ใหม่ ๆ หรืออาจเกิดขึ้นในกิจกรรมที่มีการทำเป็นประจำ เช่น การพูดคุยหรือการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น การเล่นกีฬาเพื่อความสนุกสนาน เมื่อเล่นกีฬาเป็นประจำก็จะทำให้ผู้เล่นเกิดทักษะและความชำนาญมากขึ้น หรือแม้กระทั่งการเล่นเกม หากผู้เล่นตั้งค่าเกมเป็นภาษาต่างประเทศ ผู้เล่นจะได้เรียนรู้คำศัพท์ไปด้วย แม้ว่าจะเป็นการเล่นเกมเพื่อความเพลิดเพลินก็ตาม 

4. การเรียนรู้โดยบังเอิญเกิดขึ้นได้ทุกที่

การเรียนรู้โดยบังเอิญ ไม่จำกัดว่าจะต้องเป็นเพียงการเรียนรู้จากกิจกรรมที่เกิดขึ้นแค่ในสถานที่หรือพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งโดยเฉพาะ แต่สามารถเกิดขึ้นได้ทุกที่ ไม่ว่าจะเป็นในโลกออนไลน์ สวนสาธารณะ สนามกีฬา สนามเด็กเล่น หรือแม้กระทั่งในบ้าน 

หากผู้สอนต้องการที่จะจัดหากิจกรรมที่สามารถนำไปสู่การเรียนรู้โดยบังเอิญให้แก่ผู้เรียน ควรเป็นกิจกรรมที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับความชอบหรือความสนใจของผู้เรียน เพราะเมื่อผู้เรียนมีสมาธิจดจ่อ มีความตั้งใจ และอยู่ในสภาพแวดล้อมที่พร้อม ก็จะสามารถเปิดรับข้อมูลความรู้ใหม่ ๆ ได้

ตัวอย่างกิจกรรมที่นำไปสู่การเรียนรู้โดยบังเอิญ

เรียนภาษาผ่านการดูภาพยนตร์หรือการเล่มเกม

การดูภาพยนตร์และการเล่นเกมที่มีภาษาต่างประเทศสอดแทรกลงไป จะทำให้ผู้เรียนสามารถจดจำและได้เรียนรู้คำศัพท์ใหม่ ๆ เมื่อตัวผู้เรียนรู้สึกสนใจในเนื้อหาของภาพยนตร์หรือเกมนั้น ๆ เพราะมีแรงจูงใจ เช่น ต้องการเข้าใจเนื้อหาภาพยนตร์ ต้องการทำภารกิจในเกมให้ผ่าน 

จดจำคำศัพท์ผ่านเสียงเพลง

เป็นกิจกรรมที่เหมาะกับผู้เรียนกลุ่มปฐมวัย เพราะเด็กส่วนมากมักเกิดอารมณ์ร่วมและรู้สึกสนุกสนานไปกับเสียงเพลงได้อย่างง่ายดาย การพาผู้เรียนร้องเพลงจะช่วยให้เขาเกิดความเพลิดเพลินและจดจำคำศัพท์ได้ง่ายเสมือนจำเนื้อเพลง

ละเล่นเป็นกลุ่ม เพื่อเรียนรู้การปรับตัวเข้ากับสังคม

การละเล่นเป็นกลุ่ม นอกจากจะช่วยดึงดูดความสนใจของผู้เรียนแล้ว ยังช่วยให้ผู้เรียนได้เรียนรู้และพัฒนาทักษะการเข้าสังคมและการอยู่ร่วมกับผู้อื่น อีกทั้งยังสามารถพัฒนาทักษะการสื่อสารของเด็กได้อีกด้วย

สารคดีช่วยให้เด็ก ๆ ได้เห็นโลกกว้าง

สารคดีคือสื่อที่ทำให้เด็ก ๆ รู้สึกตื่นเต้นกับภาพและเสียงที่ไม่เคยเห็น ไม่เคยได้ยิน และไม่เคยสัมผัสมาก่อน ผู้เรียนจะจดจ่อกับเรื่องราวของสารคดีตรงหน้า ทำให้ได้เรียนรู้เกี่ยวกับธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และได้สาระความรู้ใหม่ ๆ ในขณะที่ได้รับความบันเทิงด้วย 

อ้างอิง

https://effectiviology.com/incidental-learning/#:~:text=Examples%20of%20incidental%20learning%20include,a%20TV%20show%20for%20entertainment.

https://helpfulprofessor.com/incidental-learning-examples/

https://medium.com/edtech-in-language-learning/what-is-incidental-learning-80b141379c7a